سبک سورئال یکی از جذاب‌ترین و خلاقانه‌ترین سبک‌های هنری است که در قرن بیستم به وجود آمد. این سبک با استفاده از عناصر غیرمنطقی، تناقضی و تصادفی، سعی می‌کند تخیل و رویاهای ناخودآگاه را به تصویر بکشد. سبک سورئال در زمینه‌های مختلف هنری مانند نقاشی، مجسمه‌سازی، عکاسی، سینما، ادبیات و موسیقی پیشه‌ور شد و تأثیر عمیقی بر فرهنگ و جامعه گذاشت.
سبک سورئال در دنیای مد و فشن نیز حضور قوی و ماندگاری داشت. بسیاری از طراحان مد از این سبک الهام گرفتند و لباس‌ها و اکسسوری‌هایی را خلق کردند که با ترکیب عناصر غیرمنتظره و غیرعادی، تصاویری شگفت‌انگیز و خیره‌کننده را به نمایش گذاشتند. در این مقاله از آژانس مدلینگ کامدین، به بررسی سبک سورئال در دنیای مد و فشن می‌پردازیم و نشان می‌دهیم که چگونه این سبک با استفاده از ویژگی‌ها و عناصر مشترک خود با نقاشی‌های سورئال، مد را به یک هنر تبدیل کرد.
سورئال چیست؟
سورئال به معنی فراواقعی است و از دو کلمه فرانسوی sur (بالاتر از) و réalité (واقعیت) تشکیل شده است. این کلمه برای اولین بار در سال ۱۹۱۷ توسط گیوم آپولینر، شاعر و نویسنده فرانسوی، در مورد نمایشنامه‌ای که نوشته بود، به کار رفت. اما سبک سورئال به عنوان یک جنبش هنری در سال ۱۹۲۴ با انتشار مانیفست سوررئالیسم توسط آندره برتون، شاعر و نظریه‌پرداز فرانسوی، رسماً شکل گرفت. برتون در این متن تعریفی از سوررئال ارائه داد که بعدها تغییراتی کرد. او نوشت:
«سوررئالیسم، یک حالت خاص از روان است که قصد دارد بدون هیچ کنترلی از طرف عقل، فراتر از هر گونه انحصار اخلاقی یا جمالی، تجربه‌های روانی را به تصویر بکشد.»
برتون با تأکید بر نقش ناخودآگاه و رویاها در خلق هنر، سعی داشت از روش‌های رایج و منطقی هنر قرن بیستم فاصله بگیرد و به جای آن یک هنر جدید و آزاد را پیشنهاد کند. او با الهام از آرای سیگموند فروید، روانکاو اتریشی، و مارکسیسم، ایدئولوژی سیاسی، از هنرمندان دعوت کرد که با استفاده از تکنیک‌هایی مانند اتوماتیسم، کولاژ، فوتومونتاژ، اسکریبل، فروتاژ و گراتاژ، بیانگر تخیل و رویاهای خود شوند.
تاریخچه سبک سورئال
سبک سورئال در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ در فرانسه به اوج خود رسید و پس از آن در سراسر جهان گسترش یافت. سبک سورئال در ابتدا بیشتر در زمینه ادبیات فعالیت داشت و شاعران و نویسندگانی مانند پل الوآر، لوئی آراگون، روبرت دسنوس، فیلیپ سوپو، پل نوژان و آندره برتون از آن پیروی کردند. اما به زودی سبک سورئال به زمینه‌های دیگر هنری نیز سرازیر شد و نقاشان، مجسمه‌سازان، عکاسان و فیلم‌سازانی مانند سالوادور دالی، رنه ماگریت، جوان میرو، ماکس ارنست، مان ری، هنری کارتیه برسون، لوئیس بونوئل و دیگران از آن الهام گرفتند.
سبک سورئال در دوران جنگ جهانی دوم با مشکلات و مخالفت‌های زیادی رو به روی سبک سورئال، مخالفان و منتقدانی نیز وجود داشتند که این سبک را بی‌معنی، بی‌هدف، بی‌اصالت و حتی خطرناک می‌دانستند. برخی از آن‌ها از دیدگاه‌های سیاسی و اجتماعی سبک سورئال ناراضی بودند و برخی دیگر از روش‌های هنری آن انتقاد می‌کردند. از جمله مخالفان سبک سورئال می‌توان به جورج اورول، نویسنده انگلیسی، جان برگر، منتقد هنری انگلیسی، و هربرت رید، منتقد هنری و فیلسوف انگلیسی اشاره کرد.
سبک سورئال با وجود مشکلات و چالش‌های زیاد، توانست تا دهه‌های بعد از جنگ جهانی دوم نیز بر روی هنرمندان تأثیر بگذارد و الهام‌بخش آثار جدیدی باشد. سبک سورئال در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ با جنبش‌های هنری مانند آبستره، پست‌مدرن، پاپ آرت و نئوسوررئالیسم رقابت کرد و در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ با جنبش‌های هنری مانند فمینیسم، هنر مفهومی، هنر جسمانی و هنر محیطی همکاری کرد. سبک سورئال در دهه‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ نیز با استفاده از فناوری‌های نوین مانند کامپیوتر، اینترنت، واقعیت مجازی و هوش مصنوعی، روش‌های جدیدی برای خلق تصاویر فراواقعی پیدا کرد.
سبک سورئال در دنیای مد و فشن
سبک سورئال در دنیای مد و فشن نیز از اواخر دهه‌ی ۱۹۲۰ شروع به فعالیت کرد و تا کنون ادامه دارد. این سبک با استفاده از عناصر غیرمنطقی، تناقضی و تصادفی، سعی می‌کند تخیل و رویاهای ناخودآگاه را در طراحی لباس‌ها و اکسسوری‌ها به کار ببرد. سبک سورئال در دنیای مد و فشن با ویژگی‌ها و عناصر مشترک خود با نقاشی‌های سورئال، مد را به یک هنر تبدیل کرد. در ادامه به برخی از این ویژگی‌ها و عناصر می‌پردازیم.
ویژگی‌های سبک سورئال
سبک سورئال در دنیای مد و فشن از چندین ویژگی کلیدی برخوردار است که آن را از سبک‌های دیگر متمایز می‌کند. این ویژگی‌ها عبارتند از:
- تخیل و خلاقیت: سبک سورئال در دنیای مد و فشن از تخیل و خلاقیت بی‌حد و حصر طراحان استفاده می‌کند و به آن‌ها اجازه می‌دهد که بدون هیچ محدودیتی از طرف عقل، اخلاق یا جمال، لباس‌ها و اکسسوری‌هایی را طراحی کنند که با تصاویر و رویاهای ناخودآگاه آن‌ها همخوانی دارد. این سبک باعث می‌شود که مد به یک روش برای ابراز هویت، شخصیت و احساسات طراحان و پوشندگان شود.
- تناقض و غیرمنتظره بودن: سبک سورئال در دنیای مد و فشن از تناقض و غیرمنتظره بودن به عنوان یک روش برای جلب توجه، ایجاد تعجب و شوک، و انتقاد از واقعیت‌های موجود استفاده می‌کند. این سبک با ترکیب عناصری که به ظاهر با هم سازگاری ندارند، تصاویری را ایجاد می‌کند که با منطق و عرف مخالفت دارند. این سبک باعث می‌شود که مد به یک روش برای ایجاد تغییر، انقلاب و نوآوری شود.
- بازی و طنز: سبک سورئال در دنیای مد و فشن از بازی و طنز به عنوان یک روش برای ایجاد لذت، شادی و خنده استفاده می‌کند. این سبک با استفاده از عناصری که به ظاهر بی‌معنی، بی‌هدف، بی‌ارزش یا بی‌اهمیت هستند، تصاویری را ایجاد می‌کند که با تفسیر و تعبیر مخاطبان مواجه می‌شوند. این سبک باعث می‌شود که مد به یک روش برای ایجاد خلاصه، آزادی و تفریح شود.
عناصر مشترک نقاشی‌های سورئال و فشن
سبک سورئال در دنیای مد و فشن از برخی از عناصری که در نقاشی‌های سورئال نیز استفاده می‌شود، بهره می‌برد. این عناصر به طراحان مد کمک می‌کنند که تصاویری فراواقعی و خلاقانه را از طریق لباس‌ها و اکسسوری‌های خود ارائه دهند. در ادامه به برخی از این عناصر می‌پردازیم.
فرم‌ها و اجزای انسانی
یکی از عناصر مشترک نقاشی‌های سورئال و فشن، استفاده از فرم‌ها و اجزای انسانی است. این عنصر با استفاده از بدن انسان به عنوان یک ماده هنری، سعی می‌کند تصاویری را ایجاد کند که با واقعیت متفاوت هستند. این عنصر با تغییر شکل، اندازه، رنگ، موقعیت، ترکیب یا جابجایی اجزای بدن انسان، تصاویری را ارائه می‌دهد که باعث ایجاد تناقض، غیرمنتظره بودن، طنز یا شوک می‌شوند.
برخی از مثال‌های این عنصر در فشن عبارتند از:
- لباس‌هایی که از اجزای بدن انسان ساخته شده‌اند مانند لباس‌هایی که از مو، پوست، چشم، دهان، دست یا پا ساخته شده‌اند.
- لباس‌هایی که شکل یا اندازه بدن انسان را تغییر می‌دهند مانند لباس‌هایی که بدن را بیشتر یا کمتر نشان می‌دهند، بدن را بزرگتر یا کوچکتر می‌کنند، بدن را انحنا می‌دهند یا بدن را به قطعات تقسیم می‌کنند.
- لباس‌هایی که رنگ یا موقعیت بدن انسان را تغییر می‌دهند مانند لباس‌هایی که بدن را با رنگ‌های غیرطبیعی پوشانده‌اند، بدن را با الگوهای عجیب آراسته‌اند، بدن را با جنس‌های مختلف پوشش داده‌اند یا بدن را با اشیاء غیرمرتبط ترکیب کرده‌اند.
جابجایی اجسام
یکی دیگر از عناصر مشترک نقاشی‌های سورئال و فشن، استفاده از جابجایی اجسام است. این عنصر با استفاده از اجسامی که به طور معمول در محیط‌ها، زمان‌ها، فضاها یا توابعی مختلف قرار می‌گیرند، سعی می‌کند تصاویری را ایجاد کند که با واقعیت متفاوت هستند. این عنصر با تغییر مکان، زمان، فضا یا تابع اجسام، تصاویری را ارائه می‌دهد که باعث ایجاد تناقض، غیرمنتظره بودن، طنز یا شوک می‌شوند. برخی از مثال‌های این عنصر در نقاشی‌های سورئال عبارتند از:
- نقاشی «شاهزاده خانم‌ها» اثر جوان میرو که در آن یک سرسره، یک ماهی، یک پرنده و یک گل روی یک صحرا قرار گرفته‌اند.
- نقاشی «مرد با کلاه ملون» اثر رنه ماگریت که در آن یک مرد با کلاه ملون روی صورتش در حال نگاه کردن به یک آینه است که در آن یک گردن‌بند نشان داده شده است.
- نقاشی «ساعت‌های ذوب شده» اثر سالوادور دالی که در آن چندین ساعت روی یک ساحل ذوب شده‌اند.
برخی از مثال‌های این عنصر در فشن عبارتند از:
- لباس‌هایی که از اجسامی که به طور معمول در محیط‌ها، زمان‌ها، فضاها یا توابعی مختلف قرار می‌گیرند، ساخته شده‌اند مانند لباس‌هایی که از ساعت، کتاب، بطری، چمدان، تختخواب یا تلویزیون ساخته شده‌اند.
- لباس‌هایی که مکان، زمان، فضا یا تابع اجسام را تغییر می‌دهند مانند لباس‌هایی که اجسام را در محیط‌های نامناسب قرار می‌دهند، اجسام را از گذشته یا آینده به حال می‌آورند، اجسام را از فضای سه‌بعدی به دوبعدی یا برعکس تبدیل می‌کنند یا اجسام را از تابع اصلی خود منحرف می‌کنند.
طبیعت و فانتزی
یکی دیگر از عناصر مشترک نقاشی‌های سورئال و فشن، استفاده از طبیعت و فانتزی است. این عنصر با استفاده از عناصری که از طبیعت یا دنیای خیالی گرفته شده‌اند، سعی می‌کند تصاویری را ایجاد کند که با واقعیت متفاوت هستند. این عنصر با تغییر شکل، اندازه، رنگ، موقعیت، ترکیب یا جابجایی عناصر طبیعی یا فانتزی، تصاویری را ارائه می‌دهد که باعث ایجاد تناقض، غیرمنتظره بودن، طنز یا شوک می‌شوند. برخی از مثال‌های این عنصر در نقاشی‌های سورئال عبارتند از:
- نقاشی «مرزهای خاطره» اثر سالوادور دالی که در آن یک صحرا با چندین عنصر غیرمنطقی مانند یک تلفن، یک ماهی، یک خرس، یک میز و یک چتر قرار گرفته‌اند.
- نقاشی «شب ستاره‌دار» اثر ونسان ون گوگ که در آن یک منظره شبانه با یک آسمان پر از ستاره‌های بزرگ و گرداب‌های رنگی نشان داده شده است.
- نقاشی «مرد مرده» اثر رنه ماگریت که در آن یک مرد با یک پیراهن سفید و یک کراوات مشکی روی یک تختخواب خوابیده است و روی صورتش یک آینه قرار دارد که در آن یک مرغ نشان داده شده است.
برخی از مثال‌های این عنصر در فشن عبارتند از:
- لباس‌هایی که از عناصری که از طبیعت یا دنیای خیالی گرفته شده‌اند، ساخته شده‌اند مانند لباس‌هایی که از گل، برگ، پرنده، ماهی، پروانه، ستاره، ماه، خورشید یا ابر ساخته شده‌اند.
- لباس‌هایی که شکل، اندازه، رنگ، موقعیت، ترکیب یا جابجایی عناصر طبیعی یا فانتزی را تغییر می‌دهند مانند لباس‌هایی که عناصر طبیعی را با شکل‌های هندسی، عناصر فانتزی را با شکل‌های واقعی، عناصر کوچک را با اندازه‌های بزرگ، عناصر رنگین را با رنگ‌های تیره، عناصر موجود در زمین را با عناصر موجود در آسمان یا عناصر متفاوت را با هم ترکیب می‌کنند.
هنرمندان سبک سورئالیسم
سبک سورئال در دنیای مد و فشن از هنرمندان بسیاری که در زمینه‌های مختلف هنری فعالیت می‌کردند، الهام گرفت. این هنرمندان با خلق آثاری که از سبک سورئال پیروی می‌کردند، تأثیر عمیقی بر روی طراحان مد گذاشتند و باعث شدند که مد به یک زمینه هنری مستقل و معتبر تبدیل شود. در ادامه به برخی از این هنرمندان و آثارشان می‌پردازیم:
سالوادور دالی
سالوادور دالی یکی از مشهورترین و موفق‌ترین هنرمندان سبک سورئال بود. او یک نقاش، مجسمه‌ساز، عکاس، فیلم‌ساز و نویسنده اسپانیایی بود که در سال ۱۹۰۴ در شهر فیگرس اسپانیا به دنیا آمد. او از کودکی علاقه زیادی به هنر داشت و در سال ۱۹۲۱ به آکادمی هنرهای زیبا در مادرید رفت. او در سال ۱۹۲۹ به جنبش سوررئالیسم پیوست و با آندره برتون و دیگر هنرمندان این جنبش همکاری کرد. او در سال ۱۹۳۴ به آمریکا رفت و در آنجا شهرت و محبوبیت زیادی پیدا کرد. او در سال ۱۹۸۹ در شهر فیگرس درگذشت.
سالوادور دالی یکی از پیشگامان روش نقاشی پارانوئید-نقادانه بود که در آن از تصاویر دوگانه، تصادفی و تناقضی استفاده می‌کرد. او از عناصری مانند ساعت‌های ذوب شده، حیوانات بی‌استخوان، اشیاء متورم، اشکال هندسی و اجسام متحرک در آثار خود بهره می‌برد. او از تکنیک‌هایی مانند کولاژ، فوتومونتاژ، اسکریبل، فروتاژ و گراتاژ نیز استفاده می‌کرد. او از رویاها، خاطرات، تاریخ، مذهب، علم و فلسفه الهام می‌گرفت و آثاری را خلق می‌کرد که باعث ایجاد تعجب، شگفتی، ترس، انزجار یا خنده می‌شدند.
سالوادور دالی در دنیای مد و فشن نیز فعالیت زیادی داشت. او با چندین طراح مد مانند کوکو شنل، السا شیاپارلی، کریستین دیور و پائولوا مشترک بود. او لباس‌ها و اکسسوری‌هایی را طراحی کرد که از عناصر سورئال خود استفاده می‌کردند. برخی از مثال‌های این طراحی‌ها عبارتند از:
- لباس خرچنگی که برای السا شیاپارلی طراحی کرد و از یک لباس کتانی سفید با یک خرچنگ قرمز روی سینه تشکیل شده بود.
- کلاه کفشی که برای السا شیاپارلی طراحی کرد و از یک کفش زنانه سیاه با پاشنه بلند که روی سر قرار می‌گرفت تشکیل شده بود.
- لباس ساعت ذوب شده که برای کریستین دیور طراحی کرد و از یک لباس شیفونی سفید با چندین ساعت ذوب شده روی آن تشکیل شده بود.
رنه ماگریت
رنه ماگریت یکی دیگر از هنرمندان مشهور و موفق سبک سورئال بود. او یک نقاش بلژیکی بود که در سال ۱۸۹۸ در شهر لسین بلژیک به دنیا آمد. او از کودکی علاقه زیادی به نقاشی داشت و در سال ۱۹۱۶ به آکادمی هنرهای زیبا در بروکسل رفت. او در سال ۱۹۲۶ به جنبش سوررئالیسم پیوست و با آندره برتون و دیگر هنرمندان این جنبش همکاری کرد. او در سال ۱۹۶۷ در شهر بروکسل درگذشت.
رنه ماگریت یکی از پیشگامان روش نقاشی فلسفی بود که در آن از تصاویر ساده، واضح و مشخص استفاده می‌کرد. او از عناصری مانند اشیاء روزمره، انسان‌ها، حیوانات، طبیعت و ابرها در آثار خود بهره می‌برد. او از تکنیک‌هایی مانند جابجایی، تغییر مقیاس، تغییر رنگ، تغییر موقعیت، تغییر تابع و تغییر معنا استفاده می‌کرد. او از رویاها، خاطرات، تاریخ، مذهب، علم و فلسفه الهام می‌گرفت و آثاری را خلق می‌کرد که باعث ایجاد تعجب، شگفتی، تفکر، سوال یا ابهام می‌شدند.
رنه ماگریت در دنیای مد و فشن نیز فعالیت زیادی داشت. او با چندین طراح مد مانند السا شیاپارلی، کریستین دیور، جان گالیانو و مارتین مارژلا مشترک بود. او لباس‌ها و اکسسوری‌هایی را طراحی کرد که از عناصر سورئال خود استفاده می‌کردند. برخی از مثال‌های این طراحی‌ها عبارتند از:
- لباس آینه‌ای که برای السا شیاپارلی طراحی کرد و از یک لباس مشکی با چندین آینه کوچک روی آن تشکیل شده بود.
- لباس کراواتی که برای کریستین دیور طراحی کرد و از یک لباس سفید با یک کراوات مشکی روی گردن تشکیل شده بود.
- لباس ابری که برای جان گالیانو طراحی کرد و از یک لباس آبی با چندین ابر سفید روی آن تشکیل شده بود.
